دیدن خون در مدفوع برای هر کسی هراس‌آور است؛ بسیاری از افراد فوراً نگران بیماری‌های جدی می‌شوند یا برعکس، موضوع را نادیده می‌گیرند و پیگیری را به تعویق می‌اندازند. واقعیت این است که «رنگ و الگوی خونریزی» سرنخ‌های مهمی از محل درگیری و شدت مشکل به ما میدهد. آیا خون شما «روشن و تازه» است یا «تیره و قیری‌مانند»؟ آیا فقط روی دستمال توالت دیده میشود یا با مدفوع مخلوط است؟
این مقاله یک نقشه‌راه عملی و علمی به شما میدهد تا بر اساس نشانه‌ها، تصمیم‌های درست بگیرید: از تشخیص تفاوت‌ها تا اقدام‌های فوری در خانه، علائم هشدار، آزمایش‌های لازم، و زمان مراجعهٔ اورژانسی.
چرا رنگ خون مهم است؟
رنگ خون در مدفوع معمولاً نشان میدهد خونریزی از کدام بخش دستگاه گوارش آمده است. هرچه منبع خونریزی بالاتر (نزدیک‌تر به معده) باشد، زمان بیشتری برای تماس خون با اسید و باکتری‌ها فراهم میشود و رنگ آن تیره‌تر خواهد شد. برعکس، خونریزیهای نزدیک به مقعد، روشن‌تر و تازه‌تر دیده می‌شوند. شناخت این تفاوت‌ها، اولین قدم برای ارزیابی درست است.
تعاریف پایه
- خون روشن در مدفوع (هِماتوشِزی/هماتوشیزیا): خون قرمز روشن یا شرابی که معمولاً از رودهٔ بزرگ یا کانال مقعد می‌آید. اغلب روی سطح مدفوع یا دستمال دیده میشود.
- خون تیره/سیاه (مِلِنا): مدفوع سیاه و براق با بوی خاص که نشان‌دهندهٔ هضم‌شدن خون است؛ معمولاً منبع آن معده یا ابتدای رودهٔ باریک است.
- مدفوع شرابی/قهوه‌ای تیره (Maroon): رنگی بینابینی که میتواند نشانگر خونریزی از قسمت‌های میانی روده باشد.
مقایسه سریع رنگ‌ها و سرنخ‌ها
| ویژگی | خون روشن | مدفوع شرابی | مدفوع سیاه و قیری |
|---|---|---|---|
| محل احتمالی | راست روده و مقعد | کولون راست یا رودهٔ باریک | معده یا دوازدهه |
| ظاهر | رد خون روی دستمال/سطح مدفوع | مخلوط تیره با رگه‌های خون | سیاه، براق، بوی تند |
| علل شایع | هموروئید، شقاق، پروکتیت | دیورتیکول، پولیپ/تومور، ایسکمی | زخم معده، وریدهای واریسی، گاستریت |
| اقدام اولیه | بررسی علائم هشدار و ویزیت نزدیک | ارزیابی پزشکی زودهنگام | مراجعهٔ سریع، گاهی اورژانسی |
اگر نگرانید اما مطمئن نیستید از کجا شروع کنید، یک ویزیت در کلینیک بیتا میتواند مسیر تشخیص را هدفمند و سریع کند.
خون روشن در مدفوع: از مشکل ساده تا نشانهٔ هشدار
خون روشن معمولاً از نواحی پایین دستگاه گوارش می‌آید. در ادامه شایع‌ترین علل را به‌ترتیب احتمال مرور می‌کنیم.
۱) هموروئید (بواسیر)
رگ‌های متورم در کانال مقعد که می‌توانند هنگام دفع، خون روشن بدهند. اغلب خون روی دستمال یا سطح مدفوع دیده میشود، درد شدید معمولاً وجود ندارد مگر هموروئید خارجی ملتهب شود. یبوست، زور زدن و نشستن طولانی عوامل تشدیدکننده‌اند. دربارهٔ علائم و مسیر درمان محافظه‌کارانه و غیرجراحی میتوانید صفحهٔ هموروئید را ببینید.
۲) شقاق مقعدی
پارگی باریک و دردناک در لبهٔ مقعد که با دفعِ سفت یا زور زدن ایجاد میشود. خون روشن به‌صورت رگه یا قطره همراه با درد «بُرنده» پس از اجابت مزاج و سوزش طولانی‌مدت دیده میشود. درمان شامل نرم‌کنندهٔ مدفوع، حمام نشسته و پمادهای شل‌کنندهٔ اسفنکتر است. برای جزئیات به صفحهٔ شقاق مقعدی مراجعه کنید.
۳) پروکتیت (التهاب راست روده) یا کولیت
میتواند به‌دلیل عفونت‌ها، بیماری‌های التهابی روده، یا پرتودرمانی رخ دهد. خونریزی معمولاً با ترشحات مخاطی، دل‌پیچه و احساس دفع ناکامل همراه است. در صورت اسهال خونی، تب یا درد شکمی قابل‌توجه، ارزیابی پزشکی زودهنگام ضروری است.
۴) پولیپ‌ها و تومورهای کولورکتال
پولیپ‌های خونریزیدهنده و ضایعات نئوپلاستیک می‌توانند باعث خون روشن یا تیره شوند. تغییر الگوی دفع، کاهش وزن ناخواسته یا کمخونی، نشانه‌های هشدارند و باید جدی گرفته شوند، به‌ویژه بعد از ۴۵–۵۰ سالگی یا در صورت سابقهٔ خانوادگی.
۵) دیورتیکول و آنژیودیسپلازی
کیسه‌های کوچک دیوارهٔ روده (دیورتیکول) گاهی خونریزی ناگهانی و نسبتاً زیاد ایجاد میکنند. آنژیودیسپلازی (ناهنجاری عروقی) نیز از علل خونریزی متناوب در سنین بالاتر است.
خون تیره یا سیاه: چه زمانی احتمال منبع بالا مطرح است؟
وقتی خون با اسید معده و آنزیم‌ها تماس طولانی پیدا میکند، اکسید میشود و رنگ قیری به خود می‌گیرد. ملنا اغلب نشانهٔ خونریزی از معده یا دوازدهه است.
علل مهم ملنا
- زخم معده یا دوازدهه (گاهی به‌دلیل NSAIDها یا هلیکوباکتر)
- گاستریت یا التهاب شدید مخاط معده
- واریس‌های مری/فوندوس معده در زمینهٔ بیماری کبدی
- ضایعات عروقی یا تومورهای قسمت‌های بالایی
ملنا تقریباً همیشه نیازمند ارزیابی پزشکی سریع است، چون حجم خون از دست‌رفته میتواند بیشتر از چیزی باشد که به‌نظر می‌رسد.
رنگ‌های فریبنده: وقتی اصلاً خون نیست
گاهی رنگ بعضی غذاها یا داروها شبیه خون دیده میشود و اضطراب بی‌مورد ایجاد میکند. دانستن این موارد، از مراجعه‌های غیرضروری جلوگیری میکند؛ البته اگر تردید دارید، بررسی پزشکی همیشه بهتر است.
- رنگ قرمز کاذب: چغندر، انار غلیظ، نوشیدنی‌های رنگی، برخی رنگ‌های خوراکی.
- رنگ سیاه کاذب: قرص آهن، بیسموت‌ساب‌سالسیلات، شیرین‌بیان سیاه، بلوبریِ زیاد.
الگوی خونریزی چه سرنخی میدهد؟
علاوه بر رنگ، «نحوهٔ دیده‌شدن خون» اهمیت دارد. الگوهای رایج را در جدول زیر ببینید:
| الگو | توضیح | تعبیر احتمالی |
|---|---|---|
| رد خون روی دستمال | پس از پاک‌کردن دیده میشود، حجم کم | شقاق، هموروئید داخلی خفیف |
| رگه‌های خون روی سطح مدفوع | خونِ تازه روی بیرون مدفوع | ضایعات نزدیک مقعد، التهاب خفیف |
| خون مخلوط با مدفوع | رگه‌ها داخل بافت مدفوع پخش‌اند | منبع بالاتر در رودهٔ بزرگ |
| چکه‌چکه در کاسه | قطره‌های روشن جدا از مدفوع | هموروئید فعال، دیورتیکول خونریزیدهنده |
| قیرگونه، براق | سیاه و بودار | ملنا؛ منبع بالای دستگاه گوارش |
نشانه‌های همراه که باید جدی بگیریم
وجود هرکدام از علائم زیر همراه خونریزی، سطح فوریت را بالا می‌برد:
- سرگیجه، تپش قلب، ضعف شدید یا بی‌حالی غیرعادی
- افت فشار خون، غش یا احساس نزدیک به غش
- تب، دل‌پیچه شدید، درد شکم رو به افزایش
- کاهش وزن ناخواسته، بی‌اشتهایی، کمخونی
- تغییر پایدار در الگوی دفع (یبوست/اسهال جدید، باریک‌شدن مدفوع)
- سابقهٔ سرطان کولورکتال در خانواده یا بیماری‌های التهابی روده
سه اشتباه رایج بیماران
- نسبت‌دادن همهٔ خونریزیها به بواسیر: هر خون روشن هموروئید نیست؛ پولیپ‌ها و ضایعات دیگر هم می‌توانند همین‌طور بروز کنند.
- خوددرمانی طولانی با شیافها و پمادها: تأخیر در ارزیابی علت میتواند تشخیص بیماری‌های مهم را عقب بیندازد.
- قطع‌کردن ناگهانی داروهای ضروری: اگر داروی ضدانعقاد یا ضددرد مصرف می‌کنید، تغییر دوز باید با نظر پزشک انجام شود.
چه زمانی مراجعهٔ فوری لازم است؟
در شرایط زیر، مراجعهٔ سریع به اورژانس توصیه میشود:
- مدفوع سیاه و قیری‌مانند همراه با سرگیجه یا ضعف
- خونریزی روشن، حجیم و مکرر که ظرف چند ساعت ادامه می‌یابد
- علائم کاهش حجم خون (پوست سرد، تپش سریع، سبکی سر)
- درد شکم شدید، تب بالا یا استفراغ قهوه‌ای‌رنگ/خونی
اقدام‌های فوری خانگی تا زمان ارزیابی
- مایعات کافی بنوشید؛ از کم‌آبی پرهیز کنید.
- تا مشخص‌شدن علت، از مصرف NSAIDها (مثل ایبوپروفن) خودداری کنید مگر با توصیهٔ پزشک.
- اگر یبوست دارید، فیبر محلول و آب را بیشتر کنید و از زور زدن بپرهیزید.
- در صورت وجود درد یا سوزش مقعدی، حمام نشستهٔ ولرم ۱۰–۱۵ دقیقه‌ای کمک‌کننده است.
خودارزیابی ۶۰ ثانیه‌ای
- رنگ را بسنجید: روشن، شرابی یا سیاه؟
- الگو را ببینید: فقط روی دستمال/سطح، مخلوط با مدفوع، یا چکه‌چکه؟
- علائم هشدار دارید؟ (سرگیجه، تب، ضعف شدید)
- اگر پاسخ «بله» به علائم هشدار است → مراجعهٔ فوری. اگر «خیر» و خونریزی خفیف است → ویزیت نزدیک و اصلاح عادات.
برای هماهنگی ارزیابی دقیق، امکان رزرو نوبت آنلاین فراهم است تا بدون اتلاف وقت، معاینه و مسیر تشخیصی مناسب تنظیم شود.
مسیر تشخیصی و آزمایش‌ها: از معاینه تا آندوسکوپی
وقتی با خون در مدفوع مواجه می‌شوید، هدف تشخیصی این است:
- تعیین محل احتمالی خونریزی (بالا یا پایین دستگاه گوارش)
- برآورد شدت و تداوم خونریزی
- کشف علت زمینه‌ای (از ضایعات خوش‌خیم تا بیماری‌های نیازمند اقدام فوری).
این مسیر با یک شرح‌حال هدفمند و معاینهٔ دقیق آغاز میشود و در صورت نیاز به آزمایش و آندوسکوپی می‌رسد.
شرح‌حال هدفمند: پرسش‌هایی که مسیر را روشن میکنند
- زمان و الگو: اولین بار چه زمانی متوجه خون شدید؟ خون روشن است یا تیره؟ روی دستمال است یا با مدفوع مخلوط؟ قیرگونه است؟
- علائم همراه: درد مقعدی بُرنده، سوزش پس از دفع، دل‌پیچه، تب، کاهش وزن ناخواسته، ضعف و سرگیجه، تغییر پایدار الگوی دفع.
- داروها و مکمل‌ها: ضدانعقادها (وارفارین، DOACها)، ضدپلاکت‌ها (آسپرین، کلوپیدوگرل)، NSAIDها، آهن و بیسموت که می‌توانند ظاهر مدفوع را تغییر دهند.
- سابقهٔ بیماری و خانوادگی: هموروئید/شقاق، بیماری‌های التهابی روده، پولیپ/سرطان کولورکتال در بستگان درجهٔ یک.
- عوامل محرک: یبوست و زور زدن، اسهال عفونی اخیر، مسافرت، پرتودرمانی لگن، رژیم غذایی اخیر (مثلاً چغندر یا بلوبری).
معاینهٔ فیزیکی و ارزیابی اولیه
- علائم حیاتی: نبض، فشار خون، دمای بدن؛ علائم کم‌آبی یا شوک را جدی بگیرید.
- بررسی رنگ‌پریدگی و علائم کمخونی: ملناهای مکرر می‌توانند به‌مرور کمخونی دهند.
- معاینهٔ شکم: درد منتشر یا موضعی، اتساع، علائم تحریک صفاق.
- معاینهٔ ناحیهٔ آنورکتال: مشاهدهٔ بیرونی برای شقاق، هموروئید خارجی ملتهب، در صورت لزوم معاینهٔ انگشتی راست‌روده و آنوسکوپی در مطب.
آزمایش‌های آزمایشگاهی
- شمارش سلول‌های خونی (CBC): ارزیابی هموگلوبین و پلاکت‌ها برای برآورد شدت خونریزی یا کمخونی.
- فریتین/آهن سرم: در خونریزیهای مزمنِ کم‌حجم برای تشخیص کمخونی فقر آهن.
- آزمایش انعقادی: PT/INR و aPTT در مصرف‌کنندگان ضدانعقاد یا در خونریزیهای نامتناسب.
- آزمایش‌های مدفوع: تست مخفی خون یا FIT، کشت مدفوع در شک به عفونت، کالپروتکتین در شک به التهاب روده.
کدام آندوسکوپی مناسب‌تر است؟
انتخاب روش وابسته به رنگ/الگو، سن بیمار، علائم همراه و ریسک‌هاست:
- آنوسکوپی/سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر: برای خون روشن با شک به ضایعات نزدیک به مقعد (هموروئید، شقاق، پروکتیت).
- کولونوسکوپی کامل: در خونریزیهای ناشناخته، تغییر الگوی دفع، کمخونی، سابقهٔ خانوادگی پولیپ/سرطان، یا سن بالای ۴۵–۵۰ سال.
- آندوسکوپی فوقانی (EGD): در ملنا (مدفوع سیاه قیری)، استفراغ خونی یا درد اپی‌گاستر.
تصویربرداری در شرایط خاص
- CT آنژیوگرافی: در خونریزی فعال و متوسط تا شدید که محل آن در آندوسکوپی به‌سرعت مشخص نشده است.
- اسکن رادیونوکلئید (Tagged RBC): در خونریزیهای با سرعت پایین و متناوب برای مکان‌یابی.
- سونوگرافی/CT شکم: در درد شکمی قابل‌توجه یا شک به عوارض.
جدول خلاصه: چه کسی به چه آزمونی نیاز دارد؟
| سناریو | آزمون پیشنهادی | هدف |
|---|---|---|
| خون روشن کم‌حجم + درد بُرندهٔ حین دفع | معاینهٔ آنورکتال، آنوسکوپی | 排除 شقاق/هموروئید نزدیک به مقعد |
| خون روشن مکرر + تغییر الگوی دفع یا کمخونی | کولونوسکوپی کامل | بررسی پولیپ‌ها/التهاب/تومور |
| ملنا یا مدفوع قیری با سرگیجه/ضعف | EGD فوری، CBC و احیا | تشخیص زخم/گاستریت/واریس |
| خونریزی فعال با منبع نامشخص | CT آنژیوگرافی | محل‌یابی ضایعهٔ خونریزیدهنده |
اگر پزشک برای شما کولونوسکوپی توصیه کند، هدف این است که ضمن مشاهدهٔ مستقیم مخاط روده، ضایعات خونریزیدهنده را درمان (کوتر/کلیپس/پولیپکتومی) هم‌زمان انجام دهد.
آمادگی برای آندوسکوپی/کولونوسکوپی
| آمادگی | توضیح |
|---|---|
| ناشتایی | برای EGD حداقل ۶–۸ ساعت؛ برای کولونوسکوپی طبق دستور پزشک |
| پاکسازی روده | مصرف محلول‌های تجویزی روز قبل؛ رعایت مایعات شفاف |
| داروها | تنظیم ضدانعقاد/ضدپلاکت با هماهنگی پزشک؛ قطع خودسرانه خطرناک است |
| همراه | به‌علت آرام‌بخشی، رانندگی پس از آندوسکوپی توصیه نمی‌شود |
درمان‌های علت‌محور: از ساده تا تخصصی
درمان به علت بستگی دارد. هدف این بخش ارائهٔ نقشهٔ تصمیم‌گیری عملی است؛ از مداخله‌های خانگی تا درمان‌های اندوسکوپیک و جراحی.
۱) هموروئید
- اصلاح عادات: فیبر محلول، آب کافی، پرهیز از زور زدن، حمام نشستهٔ ولرم.
- درمان مطبی: رابربند لیگیشن، انعقاد مادون‌قرمز؛ برای درجات متوسط مؤثر است.
- جراحی: هموروئیدکتومی در موارد پیشرفته یا عودهای مقاوم.
۲) شقاق مقعدی
- کاهش تونوس اسفنکتر: پمادهای حاوی نیتروگلیسیرین یا مسدودکنندهٔ کانال کلسیم (طبق تجویز).
- نرم‌کردن مدفوع: فیبر و مایعات کافی، در صورت نیاز ملین‌های سبک کوتاهمدت.
- بوتاکس یا جراحی: تزریق بوتولینوم یا اسفنکتروتومی داخلی جانبی در موارد مزمن مقاوم.
۳) پروکتیت/کولیت
- ارزیابی علت: عفونی، التهابی (IBD) یا پرتودرمانی.
- درمان هدفمند: آنتی‌بیوتیک در عفونت‌های خاص، آمینوسالیسیلات/کورتون موضعی یا سیستمیک در IBD با نظر فوق‌تخصص.
۴) پولیپ‌ها و ضایعات کولورکتال
- پولیپکتومی اندوسکوپیک: درمان هم‌زمان با تشخیص در کولونوسکوپی.
- پیگیری: برنامهٔ مانیتورینگِ مبتنی بر تعداد/اندازه/بافت‌شناسی پولیپ.
۵) دیورتیکول و آنژیودیسپلازی
- پایش و احیا: مایعات و پایش علائم حیاتی.
- درمان اندوسکوپیک: کلیپس، کوتر یا تزریق اپی‌نفرین.
- مداخلهٔ عروقی/جراحی: در خونریزیهای مقاوم یا عودکننده.
۶) خونریزی گوارشیِ بالا (ملنا)
- پروتکل اولیه: دسترسی وریدی، مایعات، پایش؛ PPI داخل‌وریدی در شک به زخم پپتیک.
- EGD درمانی: کلیپس/کوتر/تزریق؛ در واریس‌ها: باندینگ، اکتروتاید و آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی.
۷) عفونت‌ها
- کشت مدفوع: برای اسهال خونی با تب/دل‌پیچه.
- درمان حمایتی: مایعات و استراحت؛ آنتی‌بیوتیک بر اساس عامل شناسایی‌شده، نه خودسرانه.
الگوریتم تصمیم‌گیری سریع برای بیمار
- گام ۱: رنگ/الگو را مشخص کنید (روشن/شرابی/سیاه؛ روی دستمال یا مخلوط).
- گام ۲: علائم هشدار را بررسی کنید (سرگیجه، ضعف شدید، تب بالا، درد شکم شدید، کاهش وزن).
- گام ۳: اگر علائم هشدار دارید یا خونریزی حجیم/قیری است → ارزیابی سریع پزشکی.
- گام ۴: اگر خونریزی خفیف و بدون هشدار است → اصلاح عادات + ویزیت نزدیک برای معاینه و تصمیم در مورد آندوسکوپی.
نکات دارویی مهم
- تنظیم داروهای ضدانعقاد/ضدپلاکت باید با نظر پزشک انجام شود؛ قطع خودسرانه میتواند خطرناک باشد.
- NSAIDها می‌توانند هم خونریزی گوارشی بالا را تشدید کنند و هم شقاق/هموروئید را بدتر سازند؛ مصرف بی‌نسخه و طولانی محدود شود.
وقتی الگو به آبسه یا فیستول می‌خورد.
اگر خونریزی با درد نبض‌دار، تودهٔ گرم و ترشح بدبو کنار مقعد همراه است، احتمال آبسهٔ پری‌آنال مطرح میشود که نیاز به تخلیهٔ فوری دارد؛ برای آشنایی با نشانه‌ها و مسیر درمان به صفحهٔ آبسهٔ مقعدی مراجعه کنید. نادیده‌گرفتن آبسه میتواند به شکل‌گیری فیستول منجر شود.
پرسش‌های رایج درباره روند تشخیص
- آیا همهٔ خونریزیها نیاز به کولونوسکوپی دارند؟ خیر. در خون روشنِ کم‌حجم با شواهد واضح شقاق/هموروئید، ممکن است ابتدا درمان محافظه‌کارانه انجام شود؛ اما تداوم، عود، سن بالاتر، کمخونی یا تغییر الگوی دفع اندیکاسیون کولونوسکوپی‌اند.
- آیا FIT جای کولونوسکوپی را می‌گیرد؟ FIT ابزار غربالگری است؛ اگر مثبت شود یا علائم هشدار دارید، کولونوسکوپی لازم میشود.
- اگر نتیجهٔ کولونوسکوپی طبیعی بود ولی خونریزی ادامه داشت چه؟ ارزیابی منبع بالاتر (EGD) یا تصویربرداری عروقی بسته به الگو و شدت مطرح میشود.
مدیریت خانگی ایمن و مراقبت تا زمان تشخیص
تا زمانی‌که علت خونریزی دقیقاً مشخص نشده، هدف شما «کاهش خطر، پایش علائم هشدار و آماده‌سازی برای ارزیابی پزشکی» است. این بخش، کارهایی را که میتوانید از همین امروز انجام دهید، مرحله‌به‌مرحله توضیح میدهد.
گام‌های فوری در خانه
- آب و مایعات کافی: کم‌آبی آستانهٔ خستگی و سرگیجه را پایین می‌آورد و یبوست را تشدید میکند. روزانه ۶–۸ لیوان آب بنوشید مگر محدودیت پزشکی داشته باشید.
- تنظیم اجابت مزاج: فیبر محلول (پسیلیوم، جو دوسر، میوه و سبزی) را به‌آرامی اضافه کنید تا زور زدن کاهش یابد. چهارپایهٔ کوتاه زیر پاها میتواند زاویهٔ لگن را بهینه کند.
- حمام نشستهٔ ولرم: در صورت درد مقعدی/سوزش، ۱۰–۱۵ دقیقه پس از دفع کمک‌کننده است.
- پرهیز از NSAIDها بدون تجویز: ایبوپروفن/ناپروکسن می‌توانند خونریزی گوارشی را تشدید کنند؛ تا اطلاع پزشک از مصرف خودسرانه بپرهیزید.
- ثبت الگوها: رنگ (روشن/شرابی/سیاه)، حجم تقریبی، همراهی با درد/تب/سرگیجه و دفعات را یادداشت کنید. این ثبت‌ها برای تصمیم‌گیری بالینی بسیار ارزشمندند.
چه کارهایی را فعلاً انجام ندهیم؟
- قطع خودسرانهٔ داروهای حیاتی (ضدانعقادها/ضدپلاکت‌ها) خطرناک است؛ تنظیم دوز باید با نظر پزشک باشد.
- استفادهٔ طولانی از شیافها و پمادها بدون معاینه میتواند تشخیص را به‌تعویق بیندازد.
- رژیم‌های غذایی افراطی یا «پاکسازی‌های» اینترنتی نه‌تنها کمکی نمی‌کنند، بلکه ممکن است علائم را بدتر کنند.
برنامه پیگیری: از خودمراقبتی تا ویزیت
این برنامهٔ زمانی، یک چارچوب عملی است. بسته به سن، علائم همراه و بیماری‌های پیشین، پزشک ممکن است آن را شخصی‌سازی کند.
| سناریو | تا ۴۸ ساعت | ۳–۷ روز | پس از ۷ روز |
|---|---|---|---|
| خون روشنِ کم‌حجم، بدون هشدار | خودمراقبتی + ثبت علائم | ویزیت غیر‌اورژانسی برای معاینه/آنوسکوپی | در صورت تداوم/عود → ارزیابی اندیکاسیون کولونوسکوپی |
| ملنا (سیاه/قیری) یا ضعف/سرگیجه | ارجاع سریع برای بررسی و مایع‌درمانی | EGD/آندوسکوپی فوقانی طبق نظر پزشک | پیگیری نتایج و برنامهٔ درمان علت‌محور |
| خون روشن با درد بُرندهٔ مقعدی | حمام نشسته، نرم‌کردن مدفوع | معاینهٔ ناحیهٔ آنورکتال؛排除 شقاق/هموروئید | در صورت تداوم → درمان مطبی/اندیکاسیون‌های بیشتر |
| خونریزی حجیم یا تکرارشونده | ارزیابی فوری؛ CBC/مایعات | تصمیم در مورد آندوسکوپی/CT آنژیو | پیگیری علت و پیشگیری از عود |
جمع‌بندی کاربردی
رنگ و الگوی خونریزی مسیر تشخیص را روشن میکند: روشن اغلب از بخش‌های پایینی و سیاه/قیری معمولاً از بخش‌های بالایی دستگاه گوارش می‌آید. وجود علائم هشدار (سرگیجه، ضعف شدید، تب، درد شکمِ رو به افزایش، کاهش وزن) سطح فوریت را بالا می‌برد. درمان واقعی زمانی شروع میشود که علت مشخص شود؛ از مراقبت‌های خانگی و اصلاح عادات گرفته تا درمان‌های مطبی و اندوسکوپیک. ثبت دقیق علائم و همکاری فعال بیمار، سرعت تشخیص و موفقیت درمان را بالا می‌برد.