اگر سال‌هاست با بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو زندگی می‌کنید، احتمالاً با فراز و نشیب‌های زیادی روبه‌رو شده‌اید؛ از رژیم‌های غذایی سخت گرفته تا دوره‌های تشدید و بهبود. اما وقتی به این مشکلات، درد و ترشح اطراف مقعد، آبسههای تکرارشونده و مسیرهای زخم‌شده‌ای اضافه میشود که انگار «راهی از داخل روده به پوست باز کرده‌اند»، موضوع پیچیده‌تر و ترسناک‌تر میشود: فیستول مقعدی در زمینه‌ی کرون و کولیت.
بسیاری از بیماران می‌گویند:
- «چند بار آبسه باز کردند، ولی هر دفعه دوباره برمی‌گردد.»
- «می‌ترسم آن‌قدر عمل کنم که آخرش بی‌اختیاری پیدا کنم.»
- «ستون چیست؟ یعنی باید همیشه نخ توی بدنم بماند؟»
- «آیا با این فیستول میتوانم ازدواج یا بارداری را تجربه کنم؟»
این مقاله دقیقاً برای همین نگرانی‌ها نوشته شده است. در ادامه توضیح می‌دهیم:
- فیستول در بیماری کرون و کولیت چه تفاوتی با فیستول «ساده» دارد،
- چرا مسیرهای فیستولی در این بیماران پیچیده و مقاوم می‌شوند،
- ستون (Seton) چیست و چرا ابزار مهمی در کنترل فیستول کرون است،
- چه رویکردهای نوین و حفظ‌کننده‌ی اسفنکتر برای درمان فیستول وجود دارد،
- و چگونه می‌توان میان درمان جراحی، داروهای جدید و کیفیت زندگی تعادل ایجاد کرد.
هدف، این نیست که شما را به سمت یک روش خاص (فقط جراحی یا فقط دارو) هل دهیم؛ بلکه می‌خواهیم کمک کنیم تصویر کلی و منطقی‌تری از مسیر درمان فیستول در زمینه‌ی کرون و کولیت داشته باشید تا بتوانید همراه تیم درمان خود، تصمیم آگاهانه‌تری بگیرید.
فیستول مقعدی چیست و چه تفاوتی با آبسه دارد؟
به‌زبان ساده، فیستول مقعدی یک تونل غیرطبیعی است که بین داخل کانال مقعد یا رکتوم و پوست اطراف مقعد ایجاد میشود. این تونل:
- ممکن است یک مسیر ساده و کوتاه باشد،
- یا شبکه‌ای از راهروهای پیچیده با چند دهانه روی پوست و درون کانال مقعد.
اغلب اوقات، فیستول و آبسه دو مرحله‌ی متفاوت یک فرآیند هستند:
- ابتدا، بهدلیل التهاب و انسداد غدد کوچک داخل کانال مقعد، چرک جمع میشود و آبسه شکل می‌گیرد.
- اگر این چرک راهی برای خروج پیدا کند یا باز شود، به‌تدریج یک مسیر ثابت ایجاد میشود که همان فیستول است.
در بیماری کرون و گاهی در کولیت، التهاب عمقی دیواره‌ی روده و درگیری طولانی‌مدت ناحیه‌ی مقعد باعث میشود این فیستولها:
- طولانی، منشعب و پیچیده شوند،
- با آبسههای تکرارشونده همراه باشند،
- و درمان آنها چالش‌برانگیزتر از فیستولهای معمولی باشد.
چرا بیماران کرون و کولیت در معرض فیستولهای پیچیده هستند؟
مروری کوتاه بر کرون و کولیت
بیماری کرون و کولیت اولسراتیو هر دو در گروه بیماری‌های التهابی روده قرار می‌گیرند، اما الگوی درگیری آنها متفاوت است:
- کرون: میتواند هر قسمت از دستگاه گوارش را درگیر کند، از دهان تا مقعد، و التهاب آن معمولاً عمقی و در تمام ضخامت دیواره‌ی روده است.
- کولیت اولسراتیو: عمدتاً محدود به روده‌ی بزرگ و رکتوم است و التهاب آن بیشتر در لایه‌های سطحی دیده میشود.
التهاب عمقی، که در کرون شایع‌تر است، احتمال ایجاد ترک، آبسه و فیستول را بالا می‌برد. در کولیت هم در موارد خاص، به‌خصوص درگیر‌ی‌های شدید رکتوم یا بعد از بعضی جراحی‌ها، ممکن است فیستول دیده شود، اما شیوع آن کمتر از کرون است.
چند عامل مهم در ایجاد فیستول کرون
- التهاب عمقی و مزمن دیواره‌ی روده: مانند دیواری که سال‌ها در معرض رطوبت قرار گرفته و در نقاط ضعیف‌تر سوراخ میشود.
- سیستم ایمنی فعال و نابجا: بدن به‌جای یک ترمیم ساده، پاسخ التهابی مزمن و پر از سلول‌های ایمنی ایجاد میکند.
- جرح و ترمیم مکرر: هر بار آبسه، باز کردن، ترشح و ترمیم ناقص، زمینه‌ی ایجاد مسیرهای جدید را فراهم میکند.
ترکیب این عوامل باعث میشود فیستول در بیماران کرون معمولاً:
- چند شاخه‌ای باشد،
- مسیر آن از بخش‌های مختلف اسفنکتر عبور کند،
- و درمان آن نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و مرحله‌ای باشد.
در کلینیک‌هایی که بهطور تخصصی روی بیماری‌های نشیمن‌گاه متمرکز شده‌اند، این تفاوت‌ها در طراحی پلن درمانی برای بیماران کرون و کولیت بسیار جدی گرفته میشود.
علائم فیستول در بیماران کرون و کولیت
برخی بیماران سال‌ها با فیستول زندگی می‌کنند، بدون این‌که دقیقاً بدانند چه اتفاقی در بدن‌شان افتاده است. علائم شایع عبارت‌اند از:
- ترشح مزمن از سوراخ یا سوراخ‌های کوچک اطراف مقعد (لکه‌های زرد یا قهوه‌ای روی لباس زیر)،
- بوی ناخوشایند یا مرطوب بودن دائمی ناحیه،
- درد و تورم دورهای که گاهی با باز شدن خودبهخود یک نقطه و خروج چرک بهتر میشود (آبسهی تکراری)،
- احساس سفتی یا طناب زیرپوستی در اطراف مقعد،
- در بعضی موارد، خروج گاز یا حتی مدفوع از سوراخ پوستی.
نکته‌ی مهم این است که در بیماران کرون و کولیت، این علائم ممکن است هم‌زمان با علائم روده‌ای (اسهال، خون‌ریزی، درد شکم) تشدید یا آرام شوند؛ به همین خاطر درمان فیستول بدون توجه به وضعیت کلی بیماری روده، معمولاً موفق نخواهد بود.
فیستول ساده و پیچیده در زمینه‌ی کرون؛ چرا این تقسیم‌بندی مهم است؟
برای انتخاب روش درمان، پزشک معمولاً فیستول را به دو دسته‌ی کلی «ساده» و «پیچیده» تقسیم میکند. این تقسیم‌بندی در بیماران کرون اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چون تعیین میکند تا چه حد می‌توان اسفنکتر را دستکاری کرد و چه زمانی باید بیشتر به روش‌های حفظ‌کننده‌ی اسفنکتر فکر کرد.
| ویژگی | فیستول ساده | فیستول پیچیده |
|---|---|---|
| مسیر | کوتاه، اغلب بین رکتوم پایین و پوست نزدیک مقعد | طولانی، منشعب، عبور از بخش‌های مختلف اسفنکتر |
| تعداد دهانه‌های پوستی | یک دهانه‌ی پوستی | چند دهانه‌ی پوستی، گاهی در فاصله‌ی دورتر از مقعد |
| آبسهی همراه | معمولاً بدون آبسهی وسیع | همراه با آبسههای عمیق یا تکرارشونده |
| خطر بی‌اختیاری با برش مستقیم | کمتر | بالاتر؛ نیاز به روش‌های حفظ‌کننده‌ی اسفنکتر |
این تقسیم‌بندی فقط روی کاغذ نیست؛ مستقیماً روی انتخاب روش‌هایی مانند فیستولوتومی ساده، ستون، لیزر داخل مسیر، فلپ مخاطی و… تأثیر می‌گذارد. در بیماران کرون، بسیاری از فیستولها در دسته‌ی «پیچیده» قرار می‌گیرند؛ به همین دلیل است که ستون نقش محوری پیدا میکند.
اصول کلی درمان فیستول در کرون و کولیت: هدف فقط بستن سوراخ نیست
در درمان فیستول ناشی از کرون یا کولیت، هدف تنها «بستن مسیر» نیست؛ بلکه باید بین چند هدف تعادل برقرار شود:
- کنترل عفونت و جلوگیری از آبسههای جدید،
- حفظ عملکرد عضله‌ی اسفنکتر و جلوگیری از بی‌اختیاری،
- کاهش درد و ترشح،
- هماهنگی درمان فیستول با کنترل التهاب روده (داروهای سیستمیک)،
- کاهش نیاز به جراحی‌های مکرر و تروماهای پی‌درپی به ناحیه‌ی مقعد.
به‌همین دلیل، درمان فیستول در این بیماران معمولاً:
- مرحله‌ای است (ابتدا تخلیهی آبسه و کنترل عفونت، سپس اقدامات پیشرفته‌تر)،
- ترکیبی است (جراحی + داروهای سیستمیک مثل داروهای بیولوژیک)،
- و تیمی است (همکاری فوق‌تخصص گوارش، جراح کولورکتال/نشیمن‌گاه و گاهی متخصص تغذیه و روان‌شناس).
در مراکزی مثل بیتا کلینیک که بر درمان تخصصی بیماری‌های نشیمن‌گاه تمرکز دارند، معمولاً این همکاری میان رشته‌ای در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ میشود تا هر بیمار بر اساس شدت کرون/کولیت و وضعیت فیستول، برنامه‌ی مخصوص خود را دریافت کند.
ستون (Seton) چیست و چرا در درمان فیستول کرون کلیدی است؟
ستون یک نخ یا حلقهی نرم (از جنس سیلیکون، نایلون یا سایر مواد سازگار با بدن) است که از مسیر فیستول عبور داده میشود و دو سر آن بیرون میماند و به هم بسته میشود؛ یعنی یک حلقه از داخل فیستول می‌گذرد و در دهانه‌ی پوستی دیده میشود.
در نگاه اول شاید این سؤال پیش بیاید: «چطور ممکن است گذاشتن یک نخ در بدن، به درمان کمک کند؟» پاسخ در کارکردهای ستون است:
- تخلیهی مداوم: ستون اجازه می‌دهد چرک و ترشحات فیستول راحت‌تر خارج شوند و فشار داخل مسیر کم شود؛ در نتیجه احتمال تشکیل آبسهی جدید کاهش می‌یابد.
- پیشگیری از بسته شدن زودرس و تشکیل حباب چرکی: اگر دهانه‌ی ظاهری بسته شود، اما عمق فیستول هنوز ملتهب باشد، آبسهی جدید شکل می‌گیرد. ستون از این بسته شدن زودرس جلوگیری میکند.
- حفظ اسفنکتر: در فیستولهای پیچیده، اگر بخواهیم کل مسیر را یک‌جا ببریم، احتمال آسیب به اسفنکتر و بی‌اختیاری زیاد میشود. ستون کمک میکند بدون برش‌های وسیع، ناحیه خشک و قابل‌کنترل بماند تا بتوانیم در زمان مناسب از روش‌های دیگر (مثلاً لیزر داخل مسیر یا فلپ مخاطی) استفاده کنیم.
- هماهنگی با درمان دارویی: وقتی داروهای بیولوژیک برای کرون فعال استفاده می‌شوند، ستون با نگه داشتن مسیر در حالت تخلیهی پایدار، زمینه را برای ترمیم بهتر فراهم میکند.
در بسیاری از پروتکل‌های مدرن، به‌ویژه در مراکز مجهز به روش‌های لیزری مانند لیزر بیماری‌های نشیمن‌گاه، ستون نه‌تنها پایان درمان نیست، بلکه پل ارتباطی میان مرحله‌ی کنترل عفونت و مرحله‌ی درمان نهایی فیستول محسوب میشود.
ستون همیشه «برنده» است؟ انواع ستون و انتظارات واقع‌بینانه
ستون‌ها بهطور کلی به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:
- ستون درناژ (Draining Seton): هدف، فقط تخلیه و باز نگه داشتن مسیر است. این نوع ستون در بیماران کرون شایع‌تر است و ممکن است برای مدت‌طولانی (حتی ماه‌ها) در بدن بماند.
- ستون برنده (Cutting Seton): به‌تدریج و با سفت کردن‌های دورهای، مسیر فیستول را آرام‌آرام میبُرد تا فیستول بسته شود. در کرون، بهدلیل خطر بیشتر آسیب اسفنکتر، استفاده از ستون برنده با احتیاط بسیار زیاد و در موارد خاص انجام میشود.
نکته‌ی مهم این است که ستون:
- خودش به‌تنهایی «معجزه‌گر» نیست،
- اما در بسیاری از بیماران، بدون ستون نمیتوان فیستول پیچیده را کنترل کرد،
- و باید در کنار آن، درمان کرون/کولیت نیز به‌خوبی تنظیم شود.
پزشک شما ممکن است توضیح دهد که ستون، بخشی از یک مسیر درمانی است؛ نه پایان راه. در بسیاری از بیماران، بعد از دورهای با ستون، از روش‌های تکمیلی مانند لیزر داخل مسیر، چسب فیبرین، فلپ مخاطی یا سایر تکنیک‌های حفظ‌کننده‌ی اسفنکتر استفاده میشود.
تجربه‌ی بیمار با ستون: قبل، حین و بعد از کار گذاشتن
قبل از گذاشتن ستون
پیش از تصمیم به گذاشتن ستون، معمولاً:
- شرح‌حال دقیق از وضعیت کرون/کولیت گرفته میشود،
- معاینه‌ی ناحیه‌ی مقعد و مسیرهای احتمالی انجام میشود،
- در بسیاری از موارد، تصویربرداری (مثل MRI ناحیه‌ی لگن) برای نقشه‌برداری از مسیر فیستول درخواست میشود،
- و وضعیت داروهای فعلی شما (کورتون، داروهای سرکوب‌کننده‌ی ایمنی، بیولوژیک‌ها) بررسی میشود.
حین گذاشتن ستون
گذاشتن ستون معمولاً در اتاق عمل و تحت بی‌هوشی یا بی‌حسی مناسب انجام میشود. مراحل کلی شامل:
- بررسی دقیق مسیر فیستول (گاهی با کمک پروب ظریف یا رنگ)،
- باز کردن و تخلیهی هرگونه آبسهی همراه،
- عبور دادن ستون از مسیر فیستول و بستن دو سر آن،
- کنترل خون‌ریزی و شست‌وشو.
احساس ستون در روزهای اول ممکن است کمی آزاردهنده باشد، اما اکثر بیماران با گذشت زمان به آن عادت می‌کنند و میتوانند فعالیتهای روزمرهی خود را از سر بگیرند.
بعد از گذاشتن ستون
پس از گذاشتن ستون، معمولاً توصیه میشود:
- ناحیه‌ی مقعد روزانه با آب ولرم به‌نرمی شسته شود،
- از کشیدن شدید یا دستکاری بیش‌ازحد ستون خودداری شود،
- پد بهداشتی سبک برای جمع‌آوری ترشحات استفاده شود،
- داروهای تجویز شده (مسکن، آنتی‌بیوتیک در صورت نیاز، داروهای کنتر‌ل‌کننده‌ی کرون/کولیت) بهطور منظم مصرف شوند،
- و هرگونه درد غیرمعمول، تب یا تغییر در ترشحات به پزشک اطلاع داده شود.
در مراجعات بعدی، پزشک مسیر فیستول، وضعیت ترشحات و تحمل ستون را ارزیابی میکند و درباره‌ی مرحله‌ی بعدی درمان (حفظ ستون، تغییر نوع درمان یا برنامه‌ریزی برای تکنیک‌های تکمیلی) تصمیم می‌گیرد.
رویکردهای نوین و حفظ‌کننده‌ی اسفنکتر در درمان فیستول کرون
در گذشته، گزینه‌های درمانی برای فیستولهای پیچیده بیشتر محدود به برش‌های وسیع و جراحی‌های سنگین بود که خطر آسیب به اسفنکتر را بالا می‌برد. امروز، طیف گسترده‌تری از روش‌ها در دسترس است که هدف آنها بستن یا کنترل فیستول با حداقل آسیب به عضلات اسفنکتر است. از جمله:
- فلپ مخاطی (Advancement Flap): بخشی از مخاط رکتوم به‌صورت فلپ روی دهانه‌ی داخلی فیستول کشیده و دوخته میشود تا مسیر بسته شود.
- روش LIFT: در این تکنیک، مسیر فیستول در فضای بین عضلات اسفنکتر شناسایی و بسته میشود، بدون این‌که خود اسفنکتر بریده شود.
- چسب فیبرین و پلاگ‌ها: موادی برای پر کردن و بستن مسیر فیستول استفاده می‌شوند تا به ترمیم کمک کنند.
- روش‌های لیزری داخل مسیر (مانند فیلاک/FiLaC): انرژی لیزر از داخل فیستول بهطور کنترل‌شده اعمال میشود تا دیواره‌ی مسیر تخریب و به‌تدریج بسته شود، در حالی‌که اسفنکتر دست‌نخورده باقی میماند.
- روش‌های آندوسکوپیک (مثل VAAFT): در برخی مراکز از آندوسکوپ‌های ظریف برای مشاهده‌ی مستقیم داخل فیستول و درمان هدفمند استفاده میشود.
همه‌ی این روش‌ها در همه‌ی بیماران مناسب نیستند و انتخاب آنها به نقشه‌ی فیستول، شدت کرون/کولیت و تجربه‌ی تیم جراحی بستگی دارد. در مراکز دارای امکانات لیزری مانند لیزر بیماری‌های نشیمن‌گاه در بیتا کلینیک، معمولاً تلاش میشود تا در صورت امکان، از روش‌های کم‌تهاجمی و حفظ‌کننده‌ی اسفنکتر برای بیماران کرون و کولیت استفاده شود.
جایگاه داروهای بیولوژیک در کنار ستون و جراحی
در سال‌های اخیر، داروهای بیولوژیک (مانند آنتیTNF و سایر عوامل هدفمند سیستم ایمنی) تحول بزرگی در درمان کرون و کولیت ایجاد کرده‌اند. در زمینه‌ی فیستول:
- کنترل التهاب سیستمیک روده،
- کاهش التهاب اطراف فیستول،
- و کمک به بهبود مسیر فیستولی در کنار اقدامات موضعی
از وظایف اصلی این داروهاست. اما تجربه نشان می‌دهد که استفاده از داروی بیولوژیک بدون مدیریت جراحی مناسب فیستول (مثلاً بدون ستون در موارد لازم) میتواند منجر به آبسههای مخفی و پیچیده‌تر شدن وضعیت شود. بنابراین:
- در بسیاری از بیماران، ابتدا ستون برای درناژ پایدار گذاشته میشود،
- سپس درمان بیولوژیک برای کنترل کرون/کولیت تنظیم میشود،
- و بعد از اطمینان از کنترل التهاب و وضعیت فیستول، درباره‌ی برداشتن ستون یا روش‌های تکمیلی تصمیم‌گیری میشود.
هماهنگی میان فوق‌تخصص گوارش و جراح نشیمن‌گاه در این مرحله بسیار مهم است؛ موضوعی که در کلینیک‌های چندتخصصی، مانند بیتا کلینیک، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
فیستول در کولیت؛ شایع نیست، اما نادیده‌گرفتنی هم نیست
هرچند فیستول بیشتر با کرون شناخته میشود، اما در برخی بیماران کولیت اولسراتیو نیز میتواند رخ دهد، به‌خصوص:
- در درگیری شدید و طولانی‌مدت رکتوم،
- یا بعد از بعضی جراحی‌ها (مانند ساخت «پاچ»).
رویکرد کلی درمان شبیه کرون است، اما نوع و شدت التهاب متفاوت است و تصمیم‌گیری باید بر اساس تصویر کامل بیماری شما انجام شود.
زندگی روزمره با فیستول کرون یا کولیت؛ فقط بحث جراحی نیست
فیستول فقط یک مشکل «آناتومیک» نیست؛ سایه‌ی آن روی جنبه‌های مختلف زندگی می‌افتد:
- ترس از بوی نامطبوع یا لکه روی لباس در جمع،
- نگرانی درباره‌ی رابطه‌ی زناشویی و صمیمیت،
- سؤال‌های مربوط به بارداری و زایمان،
- نگرانی از از دست دادن شغل یا محدود شدن در فعالیتهای روزمره.
در کنار درمان پزشکی، توجه به این ابعاد هم مهم است:
- استفاده از پدهای بهداشتی نازک برای کاهش استرس در محیط کار یا اجتماع،
- آموزش به شریک زندگی برای درک بهتر شرایط،
- مشاوره‌ی روان‌شناختی در صورت افزایش اضطراب یا افسردگی،
- مشورت تخصصی درباره‌ی بارداری و نوع زایمان (طبیعی یا سزارین) با تیم زنان و گوارش.
اگر احساس می‌کنید فشار روحی این وضعیت برایتان زیاد شده، مطرح کردن آن با پزشک یا روان‌شناس بخشی از درمان است، نه نشانه‌ی ضعف.
چه زمانی باید حتماً به مرکز تخصصی مراجعه کرد؟
اگر هرکدام از شرایط زیر را دارید، بهتر است فیستول و بیماری زمینه‌ای شما در یک مرکز باتجربه در زمینه‌ی بیماری‌های نشیمن‌گاه بررسی شود:
- آبسههای تکرارشونده‌ی اطراف مقعد،
- چند سوراخ پوستی با ترشح مزمن،
- فیستول قبلاً عمل شده، اما دوباره عود کرده است،
- نگرانی از بی‌اختیاری بعد از جراحی،
- هم‌زمانی فیستول با کرون/کولیت فعال و نیاز به تنظیم داروهای بیولوژیک.
در چنین شرایطی، معاینه‌ی دقیق، تصویربرداری هدفمند و طراحی یک برنامه‌ی مرحله‌ای (ستون، درمان دارویی، روش‌های نوین) میتواند از آزمون و خطاهای متعدد جلوگیری کند. برای رزرو نوبت یا مشاوره‌ی حضوری می‌توانید از طریق بخش تماس با ما بیتا کلینیک در ارتباط باشید.
نقش تغذیه و سبک‌زندگی؛ جایگزین درمان نیست، اما یار کمکی مهم است
هیچ رژیمی به‌تنهایی نمی‌تواند فیستول کرون یا کولیت را ببندد؛ اما تغذیه و سبک‌زندگی میتوانند:
- به کنترل بهتر بیماری زمینه‌ای کمک کنند،
- یبوست یا اسهال شدید را کاهش دهند،
- و درد و تحریک‌پذیری ناحیه‌ی مقعد را کمتر کنند.
نکات کلی شامل:
- هماهنگ کردن رژیم غذایی با توصیه‌های فوق‌تخصص گوارش (بر اساس نوع درگیری روده)،
- پرهیز از غذاهایی که بهطور شخصی برای شما محرک هستند (مثلاً برخی لبنیات، غذاهای بسیار پرچرب یا تند)،
- تقسیم وعده‌ها به حجم کمتر و دفعات بیشتر،
- نوشیدن آب کافی و پرهیز از کم‌آبی، به‌ویژه در دوره‌های اسهال،
- فعالیت بدنی متناسب با توان و مرحله‌ی بیماری.
جمع‌بندی: فیستول کرون و کولیت؛ بیماری پیچیده، اما قابل‌مدیریت با برنامه‌ی درست
فیستول در بیماران کرون و کولیت، به‌خصوص وقتی چندمسیره، همراه با آبسههای تکراری و درگیرکنندهی اسفنکتر باشد، میتواند زندگی را از نظر جسمی و روحی تحت‌تأثیر جدی قرار دهد. اما این به‌معنای بن‌بست نیست.
رویکردهای امروزی بر سه اصل استوارند:
- کنترل عفونت و پیشگیری از آبسه: با روش‌هایی مثل ستون و تخلیه‌های هدفمند.
- حفظ اسفنکتر و کیفیت زندگی: با استفاده از تکنیک‌های حفظ‌کننده‌ی اسفنکتر و روش‌های لیزری و کم‌تهاجمی در صورت امکان.
- هم‌زمانی درمان موضعی و سیستمیک: یعنی ترکیب مناسب بین ستون، جراحی‌های دقیق و داروهای جدید کرون/کولیت.
اگر سال‌هاست بین جراح، گوارش و نسخه‌های مختلف سرگردانید، شاید وقت آن رسیده باشد که یک برنامه‌ی یکپارچه و مرحله‌ای برای فیستول خود طراحی کنید؛ برنامه‌ای که هم به وضعیت کرون/کولیت شما احترام بگذارد، هم به ترس‌های شما از عمل‌های مکرر و بی‌اختیاری، و هم به حق شما برای یک زندگی روزمرهی قابل‌قبول.