چطور یبوست به شقاق میرسد؟
مدفوع سفت هنگام خروج، به پوست و مخاط ظریف کانال مقعد فشار وارد میکند و ترک ایجاد میشود. دردِ شقاق باعث میشود کودک دفع را عقب بیندازد؛ نگه داشتن مدفوع، آن را خشکتر میکند و درد بیشتر میشود. اگر کودک پس از دفع، خون روشن روی دستمال یا سطح مدفوع دارد، یا هنگام نشستن روی توالت گریه میکند، باید جدی بگیرید. برای آشنایی با علل شقاق در کودکان میتوانید این صفحه را ببینید: عوامل ایجاد شقاق در کودکان.
علائم هشدار که نیاز به ارزیابی پزشک دارند
- شروع یبوست از ماههای اول تولد، یا عدم دفع همراه با استفراغ/بیحالی
- کاهش وزن، تب، درد شکم شدید یا خونریزی زیاد
- یبوست طولانی همراه با مدفوع خیلی باریک یا تغییر واضح شکل مدفوع
- عدم پاسخ به برنامه خانگی طی ۲ تا ۳ هفته
در صورت مشاهده مدفوع مدادی/روبانمانند یا تغییر پایدار در شکل مدفوع، این راهنما کمک میکند مسیر درست را پیگیری کنید: مدفوع باریک نشانه چیست؟
برنامه ۳ مرحلهای (۱۴ روزه) برای والدین: کماسترس و قابل اجرا
مرحله ۱: آرامسازی چرخه ترس از دفع (روز ۱ تا ۳)
- کودک را برای «رفتن» تنبیه یا عجلهای نکنید؛ هدف این سه روز فقط ایجاد حس امنیت است.
- بعد از وعدههای اصلی (بهخصوص صبحانه) ۵ دقیقه روی توالت/لگن بنشیند؛ حتی اگر دفع ندارد.
- پاها باید تکیهگاه داشته باشد (زیرپایی)، تا زور زدن کمتر شود.
- آب و مایعات را در طول روز پخش کنید، نه یکباره.
مرحله ۲: نرم کردن مدفوع با تغذیه + روتین (روز ۴ تا ۱۰)
- روزانه میوههای ملایم پرفیبر (مثل گلابی، کیوی، آلو) و سبزیجات پخته را اضافه کنید.
- نان و غلات سبوسدار را بهتدریج وارد کنید تا نفخ ایجاد نشود.
- تحرک سبک (بازی، پیادهروی کوتاه) را هر روز داشته باشید.
- زمان توالت را کوتاه نگه دارید (کمتر از ۵ دقیقه) و از نشستن طولانی با موبایل/انیمیشن جلوگیری کنید.
مرحله ۳: «ملین ایمن» فقط در چارچوب پزشکی (روز ۱۱ تا ۱۴ و بعد از آن)
گاهی کودک به دلیل تجمع مدفوع یا سفتی شدید، بدون کمک دارویی وارد چرخه بهبود نمیشود. اما انتخاب نوع ملین، دوز و مدت مصرف باید با نظر پزشک اطفال انجام شود؛ چون برخی داروها برای سنین پایین مناسب نیستند یا مصرف نادرستشان باعث دلدرد، کمآبی یا بدتر شدن ترس از دفع میشود. در این مسیر، آگاهی از داروها و اصول کلی کمک میکند گفتوگوی دقیقتری با پزشک داشته باشید: معرفی قرص برای درمان شقاق (نقش ملینها)
اشتباهات رایج والدین که یبوست را مزمن میکند
- قطع و وصل کردن برنامه بعد از ۲–۳ روز بهتر شدن
- تکیه صرف به دارو بدون اصلاح روتین توالت و تغذیه
- استفاده خودسرانه از درمانهای خانگی تند یا تحریککننده
- ترساندن کودک از توالت یا سرزنش هنگام بیاختیاری لکهای
برای پرهیز از روشهای خطرناک و خوددرمانیهای آسیبزا این مقاله مفید است: درمانهای خانگی خطرناک برای شقاق و بواسیر
اگر کودک هموروئید هم داشته باشد چه؟
در برخی کودکان (بهخصوص با یبوست طولانی)، علائم تحریک مقعد و برجستگی ممکن است دیده شود. اصل ثابت همان «دفع نرم و بدون زور زدن» است. برای آشنایی با نکات مربوط به هموروئید در کودکان این صفحه را ببینید: بواسیر در کودکان
نکته: این راهنما جایگزین ویزیت نیست. اگر خونریزی زیاد، درد شدید، تب، یا کاهش وزن دارید، ارزیابی پزشکی را به تعویق نیندازید.