رکتوسل به برآمدگی دیواره جلویی راست‌روده به سمت دیواره پشتی واژن گفته می‌شود که ممکن است باعث اختلال در تخلیه مدفوع از رکتوم شود. رکتوم، بخش پایینی روده بزرگ است و واژن و راست‌روده به صورت دو لوله عضلانی موازی با یکدیگر قرار دارند که دیواره عضلانی مشترکی به نام «سپتوم رکتوواژینال» بین آنها وجود دارد. رکتوسل زمانی رخ می‌دهد که این سپتوم ضعیف می‌شود و رکتوم به سمت جلو و به داخل واژن برآمده می‌شود. در این مقاله کلینیک بیتا به معرفی این عارضه خواهیم پرداخت.
علل ایجاد رکتوسل چیست؟
آنچه در این مقاله می خوانید - کلیک کنید
علل رکتوسل می‌تواند شامل فشار مداوم روی ناحیه لگن به دلیل زایمان‌های متعدد، افزایش سن، یبوست مزمن، یا فعالیت‌های سنگین باشد. این شرایط منجر به تضعیف بافت‌ها و عضلات نگهدارنده سپتوم رکتوواژینال می‌شود و باعث برآمدگی رکتوم به داخل واژن می‌گردد.
رکتوسل معمولاً به دلیل نازک شدن سپتوم رکتوم واژینال (بافت بین رکتوم و واژن) و ضعیف شدن عضلات کف لگن ایجاد می‌شود. موارد زیادی وجود دارد که می‌تواند منجر به ضعیف شدن کف لگن شود، از جمله:
- زایمان واژینال
- ضربه ناشی از زایمان واژینال (مثلاً استفاده از فورسپس یا خلاء در حین زایمان، پارگی یا اپیزیوتومی که بریدگی جراحی در ناحیه عضلانی بین واژن و مقعد درست قبل از زایمان ایجاد می‌شود)
- سابقه یبوست
- زور زدن مزمن با حرکات روده
- جراحی‌های زنان (مانند هیسترکتومی) یا رکتوم
علائم رکتوسل
اکثر افراد مبتلا به رکتوسل کوچک علائمی ندارند. هنگامی که رکتوسل بزرگ است، معمولاً یک برآمدگی قابل توجه در واژن وجود دارد.
| علائم رکتوم | علائم واژن |
| مشکل در اجابت مزاج کامل | درد در رابطه جنسی (دیسپارونی) |
| گیر کردن مدفوع در برآمدگی راست روده | خونریزی واژن |
| نیاز به فشار دادن به واژن یا فضای بین رکتوم و واژن برای اجابت مزاج | احساس پری در واژن |
| زور زدن با حرکات روده | |
| تمایل به دفع مدفوع متعدد در طول روز | |
| یبوست | |
| درد رکتوم |
در صورت مشاهده خون در مدفوع ضروری است با پزشک در ارتباط باشید.
تشخیص
جراحان روده بزرگ و رکتوم و همچنین متخصصین زنان در تشخیص و درمان این عارضه آموزش دیده‌اند. رکتوسل اغلب در طول یک معاینه فیزیکی معمول یافت می‌شود. با این حال، ممکن است آزمایش‌های دیگری برای کمک به ارزیابی شدت یا ارتباط احتمالی آن با علائم مورد نیاز باشد. ممکن است آزمایش زیر برای تایید تشخیص تجویز شود.
- دفکوگرافی: یک آزمایش اشعه ایکس یا ام آر آی مخصوص که رکتوم و کانال مقعد را در حین اجابت مزاج نشان می‌دهد. این مطالعه بسیار خاص است و می‌تواند اندازه رکتوسل و درجه تخلیه رکتوم را مشخص کند.
روش‌های درمانی
درمان رکتوسل تنها زمانی مورد نیاز است که علائمی ایجاد کند که در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند. قبل از هر درمانی، پزشک شما ارزیابی می‌کند که آیا تمام علائم شما فقط به رکتوسل مربوط است یا خیر. گزینه‌های درمانی غیرجراحی و جراحی برای رکتوسل وجود دارد. بیشتر علائم مرتبط با رکتوسل را می‌توان با درمان غیرجراحی برطرف کرد، با این حال، این بستگی به شدت علائم دارد.
رکتوسل ممکن است علائمی مشابه با شقاق مقعدی داشته باشد و باید ابتدا توسط پزشک بررسی شود تا به صورت دقیق تشخیص داده شود، برای آشنایی بیشتر با این مسئله که شقاق مقعدی چیست؟ مقاله های مرتبط را در مجله کلینیک بیتا بخوانید. شما می‌توانید برای درمان این عارضه به بهترین مرکز لیزر شقاق در تهران مراجعه کنید.
درمان غیر جراحی
هدف این است که اجابت مزاج روزانه خوب و مدفوع نرم‌تر داشته باشید. اجتناب از یبوست و زور زدن با حرکات روده، خطر برآمدگی مرتبط با رکتوسل را کاهش می‌دهد.
نکات پیشگیرانه و پزشکی:
- خوردن یک رژیم غذایی با فیبر بالا و مصرف مکمل‌های فیبر بدون نسخه (۲۵-۳۵ گرم فیبر در روز)
- نوشیدن آب بیشتر (معمولاً ۶-۸ لیوان در روز)
- اجتناب از زور زدن بیش از حد با حرکات روده
- اعمال فشار به پشت واژن در هنگام اجابت مزاج
- تمرینات کف لگن
- بیوفیدبک، شکل خاصی از فیزیوتراپی کف لگن با هدف بهبود حس رکتوم و انقباض عضلات کف لگن
- نرم‌کننده‌های مدفوع
- درمان جایگزینی هورمونی
درمان جراحی
درمان جراحی رکتوسل تنها زمانی باید در نظر گرفته شود که روش‌های غیرجراحی علائم را برطرف نکرده یا بهبود بخشند و این وضعیت با زندگی روزمره تداخل داشته باشد. این کار را می‌توان از طریق جراحی شکم، پرینه، رکتوم یا واژن انجام داد. انتخاب روش به اندازه رکتوسل و علائم آن بستگی دارد. هدف جراحی عبارت است از:
- برای از بین بردن برآمدگی ناشی از رکتوسل
- برای تقویت دیواره بین رکتوم و واژن با بافت‌های اطراف یا استفاده از چسب توری
- جراحان کولورکتال، متخصص زنان و زایمان در تشخیص و درمان این عارضه آموزش دیده‌اند. این پزشکان آموزش دیده می‌توانند جراحی‌هایی را برای ترمیم رکتوسل انجام دهند.
روش‌های متعددی برای نزدیک شدن به جراحی وجود دارد از جمله: از طریق مقعد، از طریق پرینه (فضای بین مقعد و واژن) و از طریق واژن. هدف همه اینها حذف بافت اضافی تشکیل دهنده رکتوسل است و سپتوم رکتوم واژینال (بافت بین رکتوم و واژن) را تقویت کنید. این کار را می‌توان با دوختن بافت انجام داد. گاهی اوقات می‌توان از مش (یک ماده مصنوعی یا چسب) برای تقویت ترمیم استفاده کرد. رکتوسل را می‌توان از طریق شکم، به صورت لاپاروسکوپی، رباتیک یا باز ترمیم کرد. این رویکرد به اندازه رکتوسل و علائم مرتبط با رکتوسل بستگی دارد.
نکات مهم پس از جراحی
میزان موفقیت جراحی به علائم خاص و مدت زمان آنها بستگی دارد. خطرات اصلاح جراحی شامل خونریزی، عفونت و درد در حین مقاربت (دیسپارونی) است. همچنین احتمال عود یا بدتر شدن رکتوسل و همچنین تشکیل فیستول رکتوواژینال (ارتباط بین رکتوم و واژن) وجود دارد.
