بیماری کرون یک بیماری التهابی مزمن با منشأ ناشناخته است که میتواند تمام قسمتهای دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار دهد. در حالی که کنترل و مدیریت آن معمولاً اولین گزینه برای درمان است، گاهی نیاز به جراحی وجود دارد. این بیماری بیشتر جوانان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار میدهد.
تشخیص دقیق بسیار مهم است، زیرا بیماری کرون یکی از چندین نوع بیماری التهابی روده است. علائم بیماران مبتلا به بیماری کرون میتواند مشابه علائم دیگر بیماریهای التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو باشد. در این مقاله کلینیک بیتا به بررسی این بیماری و علائم آن خواهیم پرداخت.
بیماری کرون چیست؟
آنچه در این مقاله می خوانید - کلیک کنید
بیماران مبتلا به بیماری کرون (Crohn’s Disease) دچار التهاب مزمن دستگاه گوارش میشوند که همیشه لایه داخلی دیواره دستگاه گوارش، یعنی مخاط را درگیر میکند، هرچند که ممکن است به لایههای عمقیتر نیز گسترش یابد.
شایعترین ناحیه درگیری، محل اتصال روده کوچک به روده بزرگ، به نام ناحیه ایلئوکولیک است. با این حال، بیماری کرون میتواند در هر نقطهای از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد، و در یک یا چند ناحیه رخ دهد. پیشبینی اینکه چه کسی به این بیماری مبتلا خواهد شد یا چه زمانی ظاهر میشود، ممکن نیست.
این بیماری مزمن میتواند در هر زمانی ظاهر شود، بدون دلیل مشخص بهبودی یابد و بدون علت مشخصی دوباره عود کند. مانند ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، درمان قطعی برای بیماری کرون وجود ندارد، اما مدیریت پزشکی و جراحی اغلب به بیماران دورههای طولانی بهبودی بالینی میدهد. هرچند در رابطه با HPV امکان درمان زگیل تناسلی وجود دارد. درباره انواع زگیل تناسلی در مجله کلینیک بیتا، بیشتر بخوانید.
چه کسانی در معرض خطر بیماری کرون هستند؟
بیماری کرون میتواند هر کسی را در هر سنی مبتلا کند، اما بیشتر در دهه سوم زندگی ظاهر میشود و یک اوج دوم در دهه ششم یا هفتم مشاهده شده است. مردان و زنان به یک اندازه تحت تأثیر این بیماری قرار میگیرند.
سابقه خانوادگی بیماری التهابی روده خطر ابتلا به این بیماری را کمی افزایش میدهد. افراد سیگاری نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
علت بیماری کرون چیست؟
علت دقیق بیماری Crohn هنوز ناشناخته است. تحقیقات کنونی بر روی ناهنجاریهای سیستم ایمنی بدن و عفونتهای باکتریایی متمرکز است. در حال حاضر، به نظر میرسد که این بیماری نوعی بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن بیمار به دستگاه گوارش حمله میکند و باعث التهاب میشود. این فرضیه با شواهدی که نشان میدهند علائم با استفاده از داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی تسکین مییابند، پشتیبانی میشود. این بیماری مسری نیست.
علائم بیماری کرون چیست؟
بیماری Crohn بیشتر به صورت بیماری شکمی (درگیر کننده روده کوچک یا بزرگ)، بیماری آنورکتال (درگیرکننده مقعد یا رکتوم) یا هر دو ظاهر میشود.
شروع و علائم بیماری بسیار متنوع است و ممکن است شامل گرفتگیهای رودهای، درد، اسهال یا یبوست مداوم، خونریزی هنگام دفع، تب، خستگی و کاهش وزن باشد. همه این علائم در هر بیمار ظاهر نمیشوند. گاهی شروع بیماری کرون ناگهانی و شدید است؛ بیمار به سرعت بسیار بیمار میشود و نیاز فوری به جراحی پیدا میکند.
برخی از بیماران مبتلا به بیماری کرون دچار فیستول میشوند که یک گذرگاه غیرطبیعی بین روده و دیگر قسمتهای بدن از جمله حلقههای روده، سایر اعضا یا سطح پوست است.
فیستولها میتوانند بین حلقههای روده، بین روده و مثانه، بین روده و واژن، یا بین روده و پوست تشکیل شوند. علائم آنورکتال شامل درد مقعد یا ترشحات از ناحیه اطراف مقعد است. این علائم ممکن است به علت آبسه پرینهای مداوم (کیسه عفونت) یا شکاف مقعدی (شکاف یا شیار دردناک) نیز باشد. در رابطه با فیستول مقعدی بیشتر بخوانید.
تشخیص بیماری کرون چگونه است؟
تشخیص اولیه بیمار شامل گرفتن تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی، سپس آزمایشهای آزمایشگاهی، بررسی داخل روده با استفاده از ابزارهایی با دوربین نوری انعطافپذیر (کولونوسکوپی) و مطالعات رادیولوژی است.
آزمایشهای آزمایشگاهی ممکن است شامل آزمایش خون پایه باشد که میتواند التهاب و سایر نشانههای تشخیص را ارزیابی کند. علاوه بر آزمایش خون، بررسی داخل روده معمولاً ضروری است، زیرا این دقیقترین راه برای تعیین وسعت بیماری است.
رایجترین این بررسیها کولونوسکوپی است. این یک روش برای ارزیابی لایه داخلی کولون و رکتوم و همچنین قسمت انتهایی روده کوچک است. کولونوسکوپ یک ابزار بلند، نازک، لولهای شکل و انعطافپذیر است که از طریق مقعد قرار داده میشود و نمای بزرگشدهای از روده بزرگ (کولون و رکتوم) و گاهی روده کوچک ارائه میدهد.
کولونوسکوپ به طور معمول برای شناسایی مشکلات مختلف روده بزرگ و رکتوم، برداشتن پولیپهای روده و غربالگری سرطان روده استفاده میشود. این روش معمولاً در محیط سرپایی با حداقل ناراحتی و مزاحمت انجام میشود.
یافتن مخاط ملتهب، تنگی یا باز شدن مسیر فیستول مقعدی به تأیید تشخیص بیماری کرون کمک میکند و میزان درگیری روده را مشخص میکند. این یافتهها برای تعیین برنامه جراحی در صورت نیاز به جراحی استفاده خواهند شد. علت و راه های درمان فیستول مقعدی را در مقاله دیگری بررسی کرده ایم.
بررسی رادیولوژیک بیماری
مطالعات رادیولوژیک ممکن است شامل سیتیاسکن یا امآرآی از شکم و لگن باشد تا التهاب یا تنگی روده، آبسههای داخل شکمی (کیسههای عفونت) یا ارتباط فیستول بین روده و سایر ساختارها ارزیابی شوند. این مطالعه معمولاً نیاز دارد که بیمار محلولی حاوی ماده کنتراست را بنوشد تا این ناهنجاریها به وضوح بیشتر مشاهده شوند. برای تمایز بین التهاب مزمن و اخیر، پزشک ممکن است آزمایشهای اضافی برای نشان دادن جزئیات بیشتر از مناطق ملتهب و تحت تاثیر قرار گرفته، تجویز کند.
آزمایشها | توضیحات |
سیتیاسکن / امآرآی | ارزیابی التهاب، تنگی روده، آبسههای داخل شکمی و فیستول |
محلول کنتراست | مورد نیاز برای وضوح بیشتر ناهنجاریها |
آزمایشهای اضافی | برای تمایز بین التهاب مزمن و اخیر |
گزینههای درمانی برای بیماری کرون
درمان بیماری کرون به طور کلی به دو دسته پزشکی و جراحی تقسیم میشود. توجه به این نکته مهم است که در حال حاضر درمان قطعی برای بیماری کرون شناخته نشده است. مدیریت پزشکی با هدف رسیدن و حفظ وضعیت غیر ملتهب و تلاش برای جلوگیری از عود بیماری انجام میشود. درمان جراحی برای مدیریت عوارض بیماری کرون (مانند انسداد، فیستول، خونریزی و سوراخ شدن) استفاده میشود.
برداشتن بخشهایی از روده که با این بیماری درگیر شدهاند، بیماری را درمان نمیکند. برداشتن این بخشها مشکل فوری را حل میکند؛ اما بیماری اغلب در مناطق جدید، معمولاً در بالادست نقطهای که دو قسمت سالم روده به هم متصل شدهاند، عود میکند.
گزینههای درمانی | توضیحات |
درمان دارویی | رسیدن به وضعیت غیر ملتهب و جلوگیری از عود بیماری |
کنترل و مدیریت بیماری | پس از بررسی متخصص گوارشی |
اصلاحات رژیمی | در صورت نیاز توصیه میشود |
گزینههای درمانی پزشکی و جراحی
هنگامی که تشخیص بیماری کرون قطعی شد، مدیریت پزشکی معمولاً اولین انتخاب برای درمان است مگر اینکه وضعیت بیمار نیاز به عمل جراحی اورژانسی داشته باشد. در مدیریت پزشکی، چندین برنامه درمانی برای درمان اولیه، نگهداری و جلوگیری از عود بیماری وجود دارد. این گزینههای درمانی پزشکی اغلب توسط متخصص گوارش بیمار مدیریت میشوند.
داروهای دیگری نیز ممکن است بسته به تاریخچه، سن، وضعیت عمومی سلامتی و نوع خاص بیماری بیمار تجویز شوند. اصلاحات رژیمی نیز ممکن است توصیه شود. اگر مدیریت پزشکی نتواند درد، انسداد یا تشکیل فیستول را تسکین دهد، جراحی به عنوان گزینهای برای بهبود سلامت بیمار در نظر گرفته میشود.
درمان جراحی | توضیحات |
هدف | مدیریت عوارض مانند انسداد، فیستول، خونریزی و سوراخ شدن |
برداشتن بخشهای روده | حل مشکل فوری، بیماری ممکن است در مناطق جدید عود کند
|
جراحی برای بیماری کرون
جراحی برای بیماری Crohn ممکن است به صورت زمانبندی شده (جراحی انتخابی) یا به صورت اورژانسی انجام شود. جراحی اورژانسی برای بیمارانی انجام میشود که شرایطی دارند که نیاز به درمان در چند ساعت پس از مراجعه به بیمارستان دارند.
معمولاً این بیماران یا دچار سوراخ شدن روده (که باعث نشت مواد مدفوعی به داخل شکم میشود) یا انسداد کامل روده (بسته شدن روده) هستند. هر دوی این شرایط میتوانند تهدیدکننده زندگی باشند. گاهی اوقات، یک بیمار نیاز به جراحی اورژانسی برای آبسه پرینهای (کیسه عفونت در نزدیکی مقعد) دارد تا مایع جمعشده تخلیه شود و از آسیب بیشتر یا گسترش عفونت جلوگیری شود.
جراحی انتخابی برای بیماری کرون
جراحی انتخابی (اندیکاسیون) برای بیماری Crohn ممکن است برای بیمارانی انجام شود که با وجود درمانهای پزشکی، کیفیت زندگی پایینی دارند. این مورد همچنین برای بیمارانی که به درمانهای پزشکی دیگر پاسخ نمیدهند، نمیتوانند داروهای طولانیمدت را رعایت کنند یا با عوارض جانبی شدید داروها مواجه هستند، صدق میکند.
نوع جراحی
اگر جراحی مورد نیاز باشد، عمل یا به صورت جراحی شکمی یا جراحی آنورکتال انجام خواهد شد. جراحی شکمی به تمام شکم میپردازد، در حالی که جراحی آنورکتال محدود به ناحیه فوری مقعد است. جراحی شکمی میتواند به صورت جراحی باز سنتی یا به صورت روش حداقل تهاجمی لاپاروسکوپی یا رباتیک با استفاده از برشهای کوچک و یک دوربین انجام شود.
جراح شما بین جراحی باز یا حداقل تهاجمی تصمیم میگیرد بر اساس وسعت بیماری شما و اینکه کدامیک از این روشها با توجه به تاریخچه و وضعیت عمومی سلامتی شما ایمنتر است. چه به صورت جراحی باز یا حداقل تهاجمی انجام شود، جراحی شکمی برای درمان بخشی از روده بیمار انجام میشود.
رایجترین انواع جراحی برای بیماری Crohn:
نوع جراحی | توضیحات |
برداشتن ایلئوکولیک (Ileocolic resection) | برداشتن انتهای روده کوچک و ابتدای روده بزرگ. |
استریکروپلاستی (Stricturoplasty) | روشی برای رفع تنگیهای روده. |
برداشتن روده کوچک (انتروکتومی) و/یا بزرگ | برداشتن بخش بیمار روده و اتصال بخشهای سالم به یکدیگر (آناستوموز). |
برداشتن فیستول (Fistula resection) | برداشتن گذرگاه غیرطبیعی بین روده و سایر ساختارها. |
بخشی از روده باز و بدون برداشتن به هم وصل میشود تا طول روده حفظ شود. این کارها با هدف حفظ حداکثر طول روده برای بهبود عملکرد گوارشی بیمار انجام میشود. چون درمان قطعی برای بیماری کرون وجود ندارد و احتمال عود بیماری زیاد است، جراح شما تلاش خواهد کرد تا با هر جراحی طول روده را تا حد ممکن حفظ کند. احتمال عود بیماری بسته به شدت بیماری بالاست. پس از برداشتن بخشی از روده، همیشه امکان یا صلاحیت اتصال مجدد باقیمانده روده به طول پیوسته وجود ندارد. در این موارد، ممکن است بیمار نیاز به اوستومی برای دفع مدفوع داشته باشد.
اوستومی (Ostomie) یک بازشدگی جراحی بین روده کوچک یا بزرگ و سطح دیواره شکمی است. قسمتی از روده که روی سطح شکم دیده میشود استوما نامیده میشود. اوستومیها ممکن است دائمی یا موقت باشند، بسته به شرایط خاص بیمار.
جراحی آنورکتال برای بیماری کرون
جراحی آنورکتال برای بیماری کرون اغلب برای تخلیه آبسه پرینهای انجام میشود. در این روش، حفره عفونی باز شده و مایع تخلیه میشود. در مواردی که فرایند عفونت هنوز فعال است و مایع هنوز تشکیل میشود، ممکن است یک فیستول (ارتباط با مقعد یا رکتوم بیمار که به خارج در نزدیکی مقعد تخلیه میشود) وجود داشته باشد.
جراح شما ممکن است یک قطعه نخ یا ماده لاستیکی نازک را به صورت حلقه از مسیر فیستول عبور دهد که به آن ستون (seton) میگویند. قرار دادن ستون باعث تخلیه کنترلشده میشود و به جلوگیری از تشکیل مجدد آبسه تخلیه نشده کمک میکند. ستون تا زمانی که مدیریت پزشکی قادر به کنترل تخلیه باشد (معمولاً چند هفته)، در محل باقی میماند و سپس جراح میتواند آن را بردارد.
اصلاح فیستول
جراحی آنورکتال نیز برای اصلاح فیستول (یک گذرگاه غیرطبیعی بین روده و اندامهای نزدیک یا بین روده و پوست) انجام میشود. در صورت وجود یک یا چند فیستول مقعدی مهم، گاهی به بیماران توصیه میشود تا زمانی که مدیریت پزشکی مؤثر شود و زخمها به طور کامل بهبود یابند، اوستومی ایجاد شود تا مدفوع از فیستولهای مقعدی منحرف شود. اوستومی معمولاً پس از بهبود زخمها قابل برگشت است، اما این موضوع به سلامت عمومی بیمار و پیشرفت بیماری کرون بستگی دارد.
پس از جراحی چه کاری باید انجام دهیم؟
گاستروانترولوژیست (gastroenterologist) شما پس از جراحی به سرعت مراقبتهای خود را از سر خواهد گرفت. در آن ملاقات پیگیری، ممکن است گاستروانترولوژیست شما یک رژیم دارویی برای کنترل بیماری و جلوگیری از عود آن معرفی کند.
خطر ابتلا به سرطان کولون و رکتوم
بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده (بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کولون و رکتوم هستند. در بیماران مبتلا به بیماری کرون کولونی طولانیمدت، خطر ابتلا به سرطان کولون یا رکتوم میتواند تا ۲-۳ برابر افزایش یابد.
راهنماهای فعلی توصیه میکنند که این بیماران باید اولین کولونوسکوپی غربالگری را در عرض هشت سال پس از شروع علائم انجام دهند و سپس کولونوسکوپی پیگیری داشته باشند. زمان پیگیری بستگی به نتایج کولونوسکوپی اولیه دارد.
چگونه میتوانم عود بیماری را کاهش دهم؟
عود بیماری اغلب در بیمارانی که به سیگار کشیدن ادامه میدهند، مشاهده میشود. همچنین در بیمارانی که به دلیل عدم توانایی در تأمین هزینه داروها یا امتناع از ادامه درمان طولانیمدت، داروهای خود را برای درمان بیماری کرون متوقف میکنند، رایج است. بیماری کرون یک وضعیت مزمن و مادامالعمر است که نیاز به توجه مداوم برای کنترل دارد. برای اطلاعات بیشتر و درمان انواع بیماریهای نشیمنگاهی مانند بواسیر یا هموروئید با متخصصان کلینیک بیتا در تماس باشید.
سؤالات برای جراح شما
- چه زمانی نیاز به جراحی دارم؟
- گزینههای جراحی من چیست؟
- کدام روش جراحی استفاده خواهد شد (جراحی باز یا جراحی حداقل تهاجمی)؟
- احتمال نیاز به استوما/اوستومی در این جراحی چقدر است؟
- پس از جراحی چه انتظاری میتوانم داشته باشم؟
- چه زمانی نیاز به کولونوسکوپی مجدد دارم؟
- چگونه درد من پس از جراحی مدیریت خواهد شد؟
- چه اتفاقی میافتد اگر نخواهم هیچ درمان جراحی انجام دهم؟